Netcongestie is een groeiend probleem in Nederland en is vooral een gevolg van de energietransitie waar we nu middenin zitten. Met netcongestie bedoelen we de onbalans op het elektriciteitsnet. Door een mismatch in vraag en aanbod ontstaat er als het ware file op het elektriciteitsnet.
Netbeheerders en energieleveranciers zitten met de handen in het haar en dreigen steeds vaker met extra kosten. Ook ontstaan er wachtlijsten voor nieuwe aansluitingen op het elektriciteitsnet.
In de afgelopen jaren is het energielandschap namelijk ingrijpend veranderd. Vroeger was vraag en aanbod van elektriciteit een vrij constante factor. De elektriciteit werd opgewekt door kolen- en kerncentrales en huishoudens wekten zelf geen stroom op zoals nu met zonnepanelen. Daarnaast werden de meeste woningen verwarmd door aardgas en er bestonden nog geen elektrische auto’s.
De energietransitie, de sluiting van kolencentrales en de toename van hernieuwbare energiebronnen hebben geleid tot een verschuiving in hoe we energie opwekken en consumeren. Dit is natuurlijk een positieve ontwikkeling voor het milieu en klimaat. Deze veranderingen hebben echter ook geleid tot nieuwe uitdagingen, waaronder netcongestie. In dit artikel bespreken we de oorzaken van netcongestie en dragen we mogelijke oplossingen aan om dit probleem aan te pakken.
Oorzaken van netcongestie
Er is niet één oorzaak aan te wijzen die netcongestie veroorzaakt. Het is een combinatie van verschillende factoren waardoor het huidige elektriciteitsnet uit balans is geraakt. Het hieronder opgesomde rijtje is niet volledig, maar geeft wel de belangrijkste oorzaken van netcongestie weer:
Energietransitie
De overgang van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen zoals wind- en zonne-energie is een cruciale stap in het verminderen van onze CO2-uitstoot. Deze energietransitie brengt echter ook nieuwe uitdagingen met zich mee, waaronder het balanceren van de energieproductie en -consumptie. Hernieuwbare energiebronnen zijn weersafhankelijk, wat betekent dat hun productie kan variëren afhankelijk van de weersomstandigheden. Dit kan leiden tot overschotten of tekorten aan energie, afhankelijk van de omstandigheden.
Sluiten van kolencentrales
Veel kolencentrales zijn gesloten of gaan sluiten als onderdeel van de inspanningen om de CO2-uitstoot te verminderen. Hoewel dit een positieve ontwikkeling is voor het milieu, vermindert het ook de beschikbaarheid van constante energiebronnen die onafhankelijk zijn van weersomstandigheden. Hierdoor wordt het elektriciteitsnet gevoeliger voor schommelingen in de energieproductie.
Meer aanbod van groene energie
Op zonnige dagen of winderige dagen kan er een overschot aan zonne- of windenergie ontstaan. Dit overschot kan het elektriciteitsnet overbelasten als deze niet gebruikt wordt en er niet voldoende capaciteit is om deze energie op te slaan of te transporteren naar plaatsen waar het nodig is.
Toegenomen vraag naar energie
De vraag naar elektriciteit neemt toe doordat zowel particulieren als bedrijven van het gas en andere fossiele brandstoffen afgaan. Door een toename van het gebruik van o.a. warmtepompen en elektrische auto’s, groeit de vraag naar elektriciteit. Dit legt een extra druk op het elektriciteitsnet, vooral tijdens piekuren wanneer veel mensen tegelijkertijd energie verbruiken.
Oplossingen voor netcongestie
We beseffen dat de problemen met netcongestie niet van de een op de andere dag zijn opgelost. Wel geloven we dat wanneer iedereen zijn steentje bijdraagt, we een heel eind kunnen komen. Waar we vroeger ons vooral richten op energie besparen, moeten we ons nu meer focussen om op de juiste momenten energie te verbruiken en terug te leveren.
Alle beetjes helpen daarbij, zodat vraag en aanbod beter in balans komen. Het grote voordeel daarvan is dat er aanzienlijk minder grote investeringen nodig zijn om het net te verzwaren. De volgende maatregelen zullen hier zeker aan bijdragen:
Thuisbatterijen
Thuisbatterijen kunnen een cruciale rol spelen bij het voorkomen van netcongestie. Door overtollige energie op te slaan die anders teruggeleverd zou worden aan het net, kunnen thuisbatterijen helpen om pieken in het aanbod van zonne- en windenergie te egaliseren. Wanneer de vraag naar energie toeneemt, kunnen deze batterijen de opgeslagen energie leveren, waardoor de belasting op het net tijdens piekuren vermindert. Dit zorgt voor een betere balans tussen vraag en aanbod en vermindert de noodzaak voor kostbare netverzwaringen.
Bovendien kunnen huishoudens met een thuisbatterij profiteren van lagere energiekosten door gebruik te maken van de opgeslagen energie tijdens duurder geprijsde piekuren.
Er zijn ook thuisbatterijen die enkel reageren op de onbalans in het elektriciteitsnet, waarbij de consument een vergoeding krijgt voor het verminderen van onbalans. De Nexus-thuisbatterij van Zonneplan is hier een voorbeeld van.
Slimme omvormers
Een manier om overbelasting van het net te voorkomen is door gebruik te maken van slimme omvormers. Slimme omvormers kunnen de opwek van zonnepanelen verminderen of tijdelijk uitschakelen tijdens piekmomenten van zonneproductie. Nederland heeft de meeste zonnepanelen per inwoner en tijdens zonnige dagen is de hoeveelheid opgewekte zonnestroom gigantisch. Het piekmoment van de opgewekte zonne-energie vindt meestal rond het middaguur plaats. Op die momenten zijn mensen vaak niet thuis, waardoor men de opgewekte stroom bijna niet zelf gebruikt. Hierdoor ontstaat er op die momenten een enorm overschot op het elektriciteitsnet. Op veel plekken vallen omvormers al uit vanwege een te hoge spanning op het net.
Uitschakelen of terugmoduleren
Een mooie ontwikkeling is dat steeds meer fabrikanten van zonnepanelen hun omvormers slim aan te laten sturen. Ze kunnen hierbij de omvormer softwarematig uitschakelen of terug laten moduleren. Voorbeelden hiervan zijn SolarEdge en Enphase. SolarEdge geeft gebruikers de mogelijkheid om zonnepanelen automatisch uit te schakelen bij negatieve energietarieven. Heb je een thuisbatterij, dan kun je er ook voor kiezen het overschot naar de batterij te laten vloeien.
Bij zonnepanelen van Enphase heeft ieder zonnepaneel een eigen omvormer die apart aan te sturen is. Zo kun je een exportbeperking instellen, waarbij de micro-omvormers de opgewekte zonne-energie afstemmen op het verbruik in de woning. Op die manier voorkom je teruglevering aan het net en gebruik je alle opgewekte stroom zelf. Met een thuisbatterij kun je het overschot aan zonne-energie naar de batterij sturen, net als bij Solaredge.
Ook Zonneplan, energie- en zonnepanelenleverancier, heeft een oplossing bedacht om de omvormer automatisch uit te laten schakelen op basis van negatieve energieprijzen of onbalans op het elektriciteitsnet. Als klant krijg je hier een vergoeding én je helpt onbalans voorkomen: een win-winsituatie.
Heb je al een bestaande omvormer van een ander merk, dan kan het systeem van Victron uitkomst bieden. Dit systeem houdt de export van je slimme meter realtime in de gaten en zorgt ervoor dat je zoveel mogelijk opgewekte stroom zelf opslaat en gebruikt. Je hebt hiervoor wel een thuisbatterij nodig.
Al deze slimme technieken zorgen ervoor dat we het elektriciteitsnet aanzienlijk minder belasten.
Eigen verbruik van opgewekte energie
Een andere oplossing is huishoudens en bedrijven aanmoedigen om de zelf opgewekte energie direct te gebruiken. Bedrijven kunnen afspraken met elkaar maken wie op welke momenten energie gaat gebruiken. In samenwerking met de netbeheerders wordt dit al steeds meer gedaan.
Huishoudens kunnen hier ook aan bijdragen door op momenten energie te gebruiken wanneer de zonnepanelen het meeste opwekken. In het voorjaar en de zomer kun je bijvoorbeeld de vaatwasser en wasmachine overdag laten draaien. In de winter zou je deze apparaten weer in de nacht kunnen laten draaien wanneer er veel aanbod is van windenergie. Dit zijn ook de beste momenten om boilers op te warmen, warmtepompen te laten draaien en de elektrische auto op te laden. Er zijn al laadpalen die het opladen van de auto kunnen laten starten op basis van opgewekte zonne-energie of op basis van dynamische energietarieven.
Slimme stekkers
Een handig hulpmiddel om eigen opgewekte stroom te gebruiken zijn slimme stekkers. Homewizard heeft een slimme stekker bedacht die apparaten kan inschakelen op basis van opgewekte zonne-energie of dynamische energietarieven. Hiermee kun je bijvoorbeeld een boiler in laten schakelen wanneer je overproductie hebt van je zonnepanelen.
Door het stroomverbruik te verschuiven naar momenten van veel aanbod, wordt de belasting op het net verminderd.
Salderingsregeling afschaffen
Het afschaffen van de salderingsregeling is een gevoelig punt voor eigenaren van zonnepanelen. Deze regeling is financieel erg gunstig, omdat bezitters van zonnepanelen hun opgewekte stroom kunnen wegstrepen tegen hun verbruik.
Toch is deze regeling op de lange termijn niet meer houdbaar, omdat zoveel mensen zonnepanelen hebben. De regeling stimuleert op geen enkele manier om je opgewekte stroom zelf te gebruiken.
De overheid gaat de salderingsregeling vanaf 2027 in één keer afschaffen. Het klinkt misschien raar, maar eigenlijk had dit veel eerder gemoeten. Door deze gunstige regeling is het aantal zonnepanelen zo snel toegenomen dat er steeds meer problemen zijn met te hoge spanning op het net, met uitvallende omvormers tot gevolg. Dit had voorkomen kunnen worden door de salderingsregeling eerder af te schaffen.
Daarnaast zijn zonnepanelen inmiddels zo goedkoop geworden dat de salderingsregeling niet meer nodig is om ze terug te verdienen.
Met het afschaffen van deze regeling stimuleer je mensen om meer van hun zelf opgewekte stroom direct te verbruiken in plaats van deze terug te leveren aan het net. Dit helpt om pieken in de netbelasting te verminderen.
Dynamische energiecontracten stimuleren
Het stimuleren van dynamische energiecontracten kan ook een flinke bijdrage leveren aan het verminderen van netcongestie. Bij dynamische energiecontracten varieert de energieprijs op basis van vraag en aanbod. Is er veel aanbod van groene energie, dan zijn de prijzen laag. Op momenten dat er veel vraag naar energie is, maar weinig energie wordt opgewek,t zoals in de avond, zijn de prijzen juist hoog.
Hiermee stimuleer je consumenten om energie te verbruiken tijdens daluren en te besparen tijdens piekuren. Dit kan helpen om de belasting op het net te spreiden en pieken te verminderen.
Dynamische tarieven maken consumenten bewuster van hun energieverbruik en motiveren hen om dit beter te plannen, in tegenstelling tot vaste energiecontracten waarbij je een vaste prijs betaalt. Een bijkomend voordeel van een dynamisch energiecontract is dat je geen teruglever- of opzegboetes betaalt.
Bij Pricewise kun je kijken wat voor jou het meest voordelige dynamische energiecontract is.
Energieproducenten
Ook energieproducenten zoals eigenaren van wind- en zonneparken kunnen een grote rol spelen bij het verminderen van netcongestie. Eigenaren van wind- en zonneparken doen dit al door de parken uit te zetten wanneer er een overschot ontstaat.
Een mooiere oplossing zou zijn wanneer bij te veel aanbod het overschot aan opgewekte elektriciteit opgeslagen zou worden in een grote accu of omgezet naar waterstof. Een combinatie van die twee zou ook een mogelijkheid zijn, waarbij je de accu voor de korte termijn inzet en waterstof voor de lange termijn. De accu kan dan bijvoorbeeld ’s nachts stroom leveren en de waterstofvoorraad zou aangesproken kunnen worden in de winter wanneer er minder zonne-opwek is. Er zijn al plannen voor een dergelijke manier van overschot opslaan.
Conclusie
Netcongestie is een complex probleem dat verschillende oorzaken heeft, waaronder de energietransitie, de sluiting van kolencentrales, de toename van groene energie en de stijgende vraag naar energie. Door slimme oplossingen zoals thuisbatterijen, het terugmoduleren/uitschakelen van omvormers, het stimuleren van eigen verbruik, het afschaffen van de salderingsregeling en het stimuleren van dynamische energiecontracten, kunnen we de belasting op het elektriciteitsnet verminderen.
Wanneer we al deze maatregelen op grote schaal gaan toepassen, kunnen we veel onbalans voorkomen en krijgen we een aanzienlijk stabieler elektriciteitsnet. Hiermee kunnen we grote investeringen in het elektriciteitsnet voorkomen, wat ook lagere kosten voor de consument zal betekenen.
Het is van groot belang dat we deze oplossingen snel en effectief implementeren om de uitdagingen van de energietransitie het hoofd te bieden en een betrouwbare energievoorziening voor de toekomst te waarborgen.
